Strategische landbouwgebieden in Vlaanderen
Landbouw staat vandaag in Vlaanderen sterk onder druk door tal van ruimtelijke trends, sectorale regels en maatschappelijke wensen. In de werkteksten van het nieuwe Beleidsplan Ruimte Vlaanderen wordt de term “strategisch landbouwgebied” gebruikt om die agrarische gebieden te benoemen waar bijkomende verharding en bebouwing voor niet-agrarische functies onwenselijk is. Atelier Romain, ILVO en LDR werden door het departement Landbouw en Visserij aangesteld om te onderzoeken welke betekenis deze strategische landbouwgebieden kunnen krijgen. En wat dan met niet-strategische landbouwgebieden? Het onderzoek werd in december 2017 tot een goed einde gebracht en gebundeld in een boeiend eindrapport.
Het studieteam werkte een grondige probleemstelling uit rond het ruimtelijk functioneren van landbouw in Vlaanderen, met bijzondere aandacht voor vrijkomende hoeves en landbouwgebouwen. Vandaag worden deze in groten getale hergebruikt door niet-agrarische activiteiten zoals landelijk wonen, tuinen, hobbydieren en niet-agrarische bedrijvigheid. Zij bepalen mee de prijs die voor vrijkomende landbouwgebouwen wordt neergeteld. Het zijn prijzen waar geen enkel landbouwbedrijfsmodel economisch nog tegenop kan. Agrarische reconversie, waarbij een vrijkomend landbouwgebouw een tweede landbouwleven krijgt, blijkt hierdoor stilaan de uitzondering. Niet-agrarische reconversie is de norm. Hierdoor verdwijnt structureel open ruimte, raakt het landbouwgebied ernstig versnipperd en wordt (de toekomst van) het landbouwfunctioneren gehypothekeerd. Een kentering van deze realiteit is absoluut noodzakelijk om in Vlaanderen op termijn überhaupt gronden en gebouwen te vrijwaren voor landbouw.
Atelier Romain, ILVO en LDR onderzochten in welke mate het concept “strategische landbouwgebieden” aan deze en andere uitdagingen het hoofd kan bieden. Het letterlijk afbakenen van strategische en niet-strategische gebieden bleek al gauw geen oplossing, in de eerste plaats omdat het niet aan de kern van de uitdaging raakt. Maar als afbakenen geen oplossing is, wat dan wel? Het studieteam verkende zowel juridische antwoorden als ruimtelijk gedifferentieerde antwoorden die zeer doelbewust maatschappelijke meerwaarde genereren. Samen vormen ze een toolbox voor een toekomstgerichte, maatschappelijk relevante en dus strategische landbouw in Vlaanderen.